Artikel dat NRC wilde plaatsen, maar niet onder pseudoniem. Vervolgens tegengehouden door communicatie. Maart 2008.

Overgang VMBO – MBO is voor veel scholieren desastreus

 Winsemius heeft enkele dagen geleden de Kohnstamm-lezing gehouden, en verwonderde zich over de situatie in het VMBO en het MBO. Op zich niet zo verwonderlijk, want:

Als ik slim ben, en het VWO aankan, dan heb ik op mijn 18^e een “startkwalificatie” – iets waarmee ik de maatschappij in kan.

Ben ik iets minder slim, en doe ik HAVO, dan heb ik die startkwalificatie op mijn 17^e.

Dus voor de nog iets minder begaafde kinderen zou je zeggen dat ze op hun 16^e een baan mogen zoeken.

Helaas, niets is minder waar. Behoor ik tot die mindere 50%, dan moet ik weer doorleren tot mijn 18^e, dan moet ik tweemaal een schoolkeuze doen, dan moet ik tweemaal nieuwe vrienden zoeken, en mijzelf op mijn 16^e invechten in een instituut van vaak ruim 20.000 leerlingen. (Ter vergelijk: de TU Delft heeft er 13.500, en dat is voor veel eerstejaars al overweldigend.) Op die school is nauwelijks maatschappelijk werk aanwezig om mij te helpen, terwijl ik dat meestal hard nodig heb, aangezien ik waarschijnlijk uit een niet al te bevoorrecht gezin kom. Want maatschappelijk werk voor tertiair onderwijs (of dat nou universiteit of MBO is) heeft nu eenmaal geen voorrang.

Vroeger mocht je met een MAVO-diploma een baan gaan zoeken. Dat is nu absoluut niet meer de bedoeling. Een VMBO-diploma – ook VMBO-T – is nu eenmaal geen paspoort meer naar de maatschappij. Voor een startkwalificatie moet je minimaal MBO-2 hebben. Anders ben je voortijdig schoolverlater (VSV-er) en word je achter je broek gezeten door de controleurs van de gemeente.

Vroeger mocht je zelfs met een LTS-diploma al een baan gaan zoeken. Dan had je namelijk een vak geleerd, en kon je bijvoorbeeld een hamer vasthouden. Nu is een praktisch VMBO-diploma niet meer waard dan het gewicht van het papiertje, want je hebt wel heel veel maatschappijleer en geschiedenis gehad (demotiverend voor praktisch ingestelde kinderen), maar je moet een MBO zoeken voor het vak. Op je 18^e ben je dan Assistent Timmerhulp (wie heeft die naam verzonnen? Je bent dus de assistent van de hulp van de timmerman); je mag wel zelfstandig een auto besturen maar nog niet zelfstandig een hamer vasthouden, want je kan volgens de beschrijving slechts onder directe begeleiding je werk doen. Voor jezelf beginnen is dus al helemaal uit den boze – daarvoor moet je nog twee jaar doorleren.

Op je 16^e, voor de meeste kinderen precies de meest labiele levensfase, en net na een uiterst demotiverende vier jaar (en dat ligt niet aan de leerkrachten), mag je namelijk pas kiezen voor een vakrichting aan het MBO. Het is niet gek dat veel kinderen daar helemaaaal geen zin in hebben, en liever gaan vakken vullen. Dan kunnen ze een scooter betalen, en lachen ze hun ex-vrienden, die op het MBO zitten te blokken om assistent-hulp te worden, vierkant uit. Het is dus niet voor niets dat er zoveel voortijdig schoolverlaters zijn. En niet voor niets dat veel kinderen die langs de grens wonen in België naar school gaan.

Trouwens: alle respect voor het management en de leerkrachten van de MBO’s, die hun stinkende best doen om kinderen te behouden, maar daar vanwege de omstandigheden onvoldoende in kunnen slagen.

Waarom gaan we niet een klein stapje terug, en verklaren een MAVO of VMBO-T diploma voldoende voor een volwaardige baan? Misschien met een iets aangepast vakkenpakket. Of waarom koppelen we het MBO niet aan het VMBO vast, in hetzelfde gebouw, met dezelfde kleinschaligheid? Natuurlijk moeten VMBO’s zich dan specialiseren (een technisch VMBO, een zorg-VMBO, etc.), maar tussendoor overstappen mag, en met een praktijkgericht vakkenpakket is het prima mogelijk om (bijvoorbeeld) een leerling op haar 16^e klaar te stomen voor verkoopster in een warenhuis. Veel warenhuizen doen ook nu al (noodgedwongen) aan een stukje eigen opleiding. Daar hoef je echt geen 18 voor te zijn.

Leo Leeflang is als interim manager werkzaam geweest in onder meer de zorgsector, de sluitende jongerenaanpak, en het voortijdig schoolverlaten.